IPRA Meslek Ahlak Yasası

IPRA’nın Mesleksel Davranış İlkeleri:

Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği’nin genel oturumu Mayıs 1961’de Venedik’te yapılmıştır. Alınan kararların, davranış ve görgü kurallarının derneğe bağlı halkla ilişkiler üyelerini bağlayıcı etkisi vardır.

A- PROFESYONEL BÜTÜNLÜĞÜ SAĞLAYAN KURALLAR

1. Derneğe üye bir halkla ilişkiler uzmanının piyasada ünvanının iyi olarak duyulması ve yüksek ahlaki değerlere sahip olduğunun bilinmesi ve ayrıca IPRA’nın belirlediği görgü ve ahlak kurallarına uyduğunun bilinmesi gerekmektedir.

B- MÜŞTERİYE YÖNELİK KURALLAR

1. Derneğe üye bir halkla ilişkiler uzmanı bütün müşterilerine görev anlayışı açısından adil ve eşit davranmalıdır.

2. Bir üye, ilgili tarafın onayı olmaksızın taraf tutmamalı ve rekabet etmemelidir.

3. Bir üye eski ya da yeni müşterisine ait gizli bilgileri ilgili tarafın onayı olmadan açıklamalı ve bunları daima kendine saklamalıdır.

4. Bir üye diğer bir üyenin müşteri ve işverenini tenkit edici davranışlarda bulunmamalıdır.

5. Bir üye bir müşterinin işini yaparken başka hiç kimseden değerli hediye, komisyon maaş alamaz.

6. Bir üye başarıyla neticelendirdiği işlerin sonunda hiçbir şekilde fiyat ve ücret tartışmasına girmez.

C- HALKA ve BASINA YÖNELİK DAVRANIŞ KURALLARI

1. Bir üye daima kamuoyunun çıkarları doğrultusunda hareket etmelidir.

2. Derneğe üye bir halkla ilişkiler uzmanı asla medyayı birbirine düşürecek hareketlerde bulunmamalıdır.

3. Bir halkla ilişkiler uzmanı yanlış veya çarpıtılmış bilgiyi basına vermemelidir.

4. Bir üye çalıştığı organizasyon adına daima tutarlı ve iyi bir temsilci olmalıdır.

5. Bir üye hiçbir zaman bir derneği kendi çıkarları için kullanmamalıdır.

D- MESLEKTAŞLARA YÖNELİK KURALLAR

1. Bir üye hiçbir zaman diğer bir üyenin kişiliğini zedeleyecek ve onu rencide edecek davranışlarda bulunmamalıdır.

2. Bir üye kötü amaçlı bir meslektaş hakkında bir şeyler biliyorsa bu bildiklerini mutlaka IPRA’ya bildirmelidir.

3. Bir üye başka bir üyenin işine talip olamaz.

Atina Yasası

Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği’nin (IPRA) “Uluslararası Etik Yasası” da denilen Atina Yasası, 12 Mayıs 1965’de Atina’da toplanan IPRA Genel Kurulu’nda kabul edilmiş ve 17 Nisan 1968’de Tahran’da üzerinde değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca 1965 yılında CERP Avrupa Halkla İlişkiler Konfederasyonu tarafından da kabul edilmiştir. IPRA üyelerini bağlayıcı niteliği bulunan yasa metni şöyledir:

“Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın üyelerinin insanın değer ve onuruna ve insanın temel haklarına olan inançlarını açıklayan Birleşmiş Milletler Yasası’na saygıyı kabul ettikleri, böylece bu ülkelerin halkla ilişkiler uygulayıcılarının da mesleklerinin niteliği gereği, bu yasada bulunan ilkeleri tanımak ve saygı göstermek zorunda oldukları göz önünde bulundurularak,

İnsanın bu hakları yanında fiziki ve somut olmayan, aynı zamanda toplumsal, moral, fikirsel ihtiyaçları da bulunduğu, aslında insanın bu esaslı ihtiyaçları giderildiği ölçüde temel haklardan yararlanacağı göz önünde bulundurularak,

Halkla ilişkiler uygulayıcılarının mesleklerini yürütürken insanların toplumsal, moral ve fikirsel ihtiyaçlarının giderilmesine geniş ölçüde katkıda bulunduklarını göz önünde tutarak,

Son olarak, aynı zamanda milyonlarca bireyle temasa geçmeyi sağlayan tekniklerden yararlanılmasının, halkla ilişkiler uygulayıcılarına kesin bir ahlaka saygı sınırlandırması gereken bir güç verdiği göz önünde bulundurularak,

Bütün bu nedenlerle aşağıda imzaları bulunan halkla ilişkiler dernekleri bu meslek yazısında belirtilen ahlak ilkelerine bağlı kalacaklarını ve mesleğin icrasında üyelerden birinin bu yasaya aykırı her çeşit hareketinin konsey önünde gösterilecek kanıtlara göre, uygun bir yaptırım gerektirecek ağır hata sayılacağını bildirirler.

Bunun sonucunda derneklerin bütün üyeleri:

1. “İnsan Hakları Evrensel Bildirisi” ile insanlığa verilmiş ve zaman aşımına uğramayan haklardan insanların yararlanmasını sağlayan kültürel ve moral şartların gerçekleşmesine katkıda bulunmayı,

2. Serbest bilgi akışını sağlayarak iletişim kanalları ve sistemleri kurmayı, grubun her üyesi ile devamlı bilgi akışı içinde olduğunu hissettirmeyi, ayrıca söz konusu üyelere şahsi katkı ve sorumlulukların ve dolayısıyla bir dayanışma içinde olduklarının bilincini aşılamayı,

3. Bütün durumlarda ve her şartta, ilişki içinde olduğu kimselere güven vermeyi ve bu güveni koruyacak şekilde davranmayı,

4. Mesleğinin kamusal niteliğini hesaba katarak, özel yaşamında da olsa, davranışlarının bir bütün olarak değerlendirilip, mesleği üzerindeki yargılarda etkisi olacağı göz önünde bulundurmayı taahhüt eder.

Aşağıdaki konularda kendine bağlar:

1. Mesleğin yürütülmesinde “İnsan Hakları Evrensel Bildirisi”nin moral kural ve ilkelerine saygı göstermek,

2. İnsan onurunu korumak ve saygı göstermek, herkesin kendi yargısına kendisinin varmasını sağlamak,

3. Gerçek bir diyaloğun zihinsel, psikolojik ve moral şartlarını yaratmak ve mevcut tarafların kendi durumlarını ve görüş açılarını açıklamaya hakları olduğunu kabul etmek,

4. Bütün koşullar altında hem hizmet ettiği kuruluşun hem de bu kuruluşun hizme ettiği halk topluluklarının karşılıklı çıkarlarını gözetecek şekilde davranmak,

5. Herhangi bir yanlış anlamaya meydan bırakmayacak şekilde kaleme alınmış olan çalışmalarını ve yükümlülüklerini yerine getirmek her ne olursa olsun, sadakat ve dürüstlükten ayrılmayarak, eski ve halihazır müşterilerinin ve çalışmalarından etkilenen halk topluluklarının güvenini korumak

Aşağıda sayılanları yapmayı kendisine yasaklar:

1. Gerçeği önemsememek,

2. Doğrulanabilir ve yerleşmiş gerçeklere dayanmayan bilgileri yaymak,

3. Sosyal kurallara aykırı, dürüst olmayan, insan onurunu ve karakterini zedeleyecek özellikteki girişim ve taahhütlerin içinde bulunmak,

4. İnsanın serbest yargıya varmasını engelleyen bilinçsiz bir güdüleme yaratabilecek her çeşit yöntemi, aracı ve tekniği kullanmak

Lizbon’da, 16 Nisan 1978’de toplanan Genel Kurul’da resmen kabul edildiğinden Lizbon Yasası da denilen ve 13 Mayıs 1989’da bazı eklemeler yapılan Avrupa Halkla İlişkiler Mesleksel Deontolojik Yasası şöyledir:

Bölüm I

Bu yasaya bağlı kişilerin mesleksel nitelenme ölçütleri ve normları:

Madde 1

Ulusal derneğin, kendi ölçütlerine ya da gerek yasayla gerekse ulusal resmi düzenlemelerle oluşturulan ölçütlere uygun olarak kabul ettiği her üye bu yasa uyarınca halkla ilişkiler uzmanı –ve yasaya resmen bağlı- olarak mülahaza edilir.

Bölüm II

Genel mesleksel zorunluluklar

Madde 2

Halkla ilişkiler uzmanı, mesleğini yaparken, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde telaffuz edilen ilkelere ve özellikle, meslek sırrı dışında herkesin haber alma hakkını somutlaştıran basın özgürlüğü ile ifade özgürlüğüne uymayı vaad eder. Aynı zamanda, genel menfaate uygun olarak davranmayı ve bireyin şeref ve haysiyetine zarar vermemeyi de vaad eder.

Madde 3

Halkla ilişkiler uzmanı, mesleksel davranışında doğruluk, dürüstlük ve düşünsel ahlak gözetmelidir. Özellikle yalan vaya aldatıcı bütün haber ve yorumlardan uzak kalacağını vaad eder. Yasa ile bağdaşmayan uygulama ya da araçları kullanmamaya özen gösterilmelidir.

Madde 4

Halkla ilişkiler etkinlikleri açıklıkla yapılmalıdır; kolayca tanınabilir olmalı, kaynak açıkça belirtilmeli ve üçüncü kişileri yanıltmamalıdır.

Madde 5

Halkla ilişkiler uzmanı, diğer meslekler be toplumsal iletişimin diğer dallarıyla ilişkilerinde, kendi mesleğinin etiğiyle çelişmediği ölçüde onların meslek kuralları ve geleneklerine saygı göstermelidir.

Bölüm III

Özel mesleksel zorunluluklar

Müvekkillere (müşterilere) karşı

Madde 6

İlgili müvekkilin kesin rızası dışında, çelişen ya da çatışan bazı çıkarların temsilciliğini yapmak, halkla ilişkiler uzmanına yasaklanmıştır.

Madde 7

Halkla ilişkiler uzmanı, mesleğini yaparken çok kibar olmalıdır. Meslek sırrına kesinlikle saygı göstermeli ve özellikle –geçmişteki, şimdiki ya da potansiyel- müşterilerinin ya da işverenlerinin gizli tuttuğu bilgileri vermemeli ya da onların kesin izni olmadan kullanmamalıdır.

Madde 8

Müşterisinin ya da işvereninin çıkarlarına ters düşebilecek şeyleri kollayacak olan halkla ilişkiler uzmanı, onları derhal açıklamalıdır.

Madde 9

Halkla ilişkiler uzmanı, müşterilerine ya da işverenlerine finansal, ticari ya da diğer çıkarlarını kollayacağı bir iş ya da kuruluşun hizmetlerini, kimi çıkarların bulunduğunu önceden duyurmadan, salık veremez.

Madde 10

Halkla ilişkiler uzmanı, bir müşteri ya da işverenle nicel sonuçları garanti eden bir sözleşme imzalayamaz.

Madde 11

Halkla ilişkiler uzmanı, hizmetlerinin karşılığı olarak, ücret ya da para kabul edebilir; doğrudan nical sonuçlara bağlı olacak ödemeleri ya da maddi tazminatları kabul etmesi yasaktır.

Madde 12

Halkla ilişkiler uzmanı, müşterisine ya da işverenine hizmetlerinden dolayı, onların izni dışında, üçüncü kişilerden yüzdeler, komisyonlar ya da tazminatlar gibi ücretler kabul edemez.

Madde 13

Bir vekaletin icrası, bu yasanın ilkelerine ters bir tutum taşıyorsa, halkla ilişkiler uzmanı müvekkilini konudan haberdar etmeli ve onun mesleğin deontolojik kurallarına saygı duymasını sağlamada harekete geçmelidir. Müvekkili niyetinde ısrar ederse, uzman doğacak sonuçlara aldırmadan, bu yasaya riayet etmelidir.

Kamuoyuyla enformasyon kuruluşlarına karşı

Madde 14

Bu yasanın ruhu ve sıralanan kurallar, özellikle 2., 3., 4., 5. maddeler, halkla ilişkiler uzmanının nezdinde, meslek sınırlarındaki enformasyon hakkıyla bilgilendirme görevinin açık kaygısını ve enformasyon kuruluşlarının insiyatif ve bağımsızlık haklarına saygıyı içerir.

Madde 15

Kamuoyunu ya da onun temsilcilerini yanılmayı amaçlayan her girişim yasaklanmıştır. Her türlü şantaj, rüşvet ve baskı kullanımı yasaktır. Haberler karşılık beklemeden üretilmelidir ve ne imalar ne de kullanılmaları ya da yayınlanmaları için gizli karşılıklar içeremez.

Madde 16

Yasa’nın niteliklerine uygun bir haberin dağıtımının denetimi ve insiyatifini koruma gerekliliği ortaya çıkarsa, halkla ilişkiler uzmanı, bu alandaki kural, uygulama ve geleneklere uayarak yer ya da zaman satın almaya başvurabilir.

Meslektaşlara karşı

Madde 17

Halkla ilişkiler uzmanı, meslektaşlarına karşı, meslektaşlarına karşı her türlü haksız rekabetten men edilir; bu yasanın madde 19b’sine tabi olarak, bir meslektaşın onurunu kırma ya da yükümlülüklerini küçümseme amacı güden her türlü söz ve davranıştan da kaçınmalıdır.

Mesleğe karşı

Madde 18

Halkla ilişkiler uzmanı, mesleğinin haysiyetine zarar verebilecek her türlü uygulamadan kaçınmalıdır. Özellikle üyesi olduğu derneğin bizzat varlığına, işleyişine, şanına haksız eleştirilerle ya da statü ve iç tüzük ihlalleriyle zarar vermesi yasaktır.

Madde 19

Mesleğin kimliğinin korunmasında sorumlu olan halkla ilişkiler uzmanının ahlaki görevi, yalnızca bu yasaya uymak değil, aynı zamanda;

a. Onun yayılmasına ve tanınması ile yorumlanmasına bizzat katılmak,

b. Göreceği ihlalleri yetkili disiplin kurullarına bildirmek

c. Adı geçen kurullarca telaffuz edilen ya da kararlaşırılan cezaların uygulanmasına olduğu kadar, kararların icrasında da yetenekleri ölöüsünde katkıda bulunmaktır.