Müşteri Türleri
Fatih Gümüş
Satış ve pazarlama sektörünün en önemli paydaşlarından biri olan müşteri, sektör içerisinde oynadıkları role göre farklı gruplara ayrılmışlardır. Söz konusu ayrımda ana belirleyici faktör müşterinin satın alma konusundaki konumudur. Bilindiği gibi her müşteri alış-veriş yapmak için gitmez mağazaya. Her birinin ayrı ayrı amaçları bulunmaktadır alış-veriş ortamında. Kimisi fiyat karşılaştırması yapar, kimisi muhabbet arar. Kimisi de asıl müşteri adına satın alma kararı vermek için oradadır.
Şimdi sırasıyla sektör paydaşları, özellikle bu işin yazar, çizerleri tarafından, müşterinin satın alma eylemi karşısındaki konumuna göre nasıl nitelendirdiklerini irdeleyelim.
Gerçek Müşteri: Alış-verişte asıl amacı ihtiyaç duyduğu bir ürün veya hizmeti
satın almak olan müşteri türüdür. Gerçek müşteri genellikle ne alacağına önceden karar vermiş, fiyat ve kalite araştırmasını yapmış ve satın alma kararını vererek, kesin satın alma yapmak üzere alış-verişe çıkmış müşteridir. Bu tür müşteriler sektör tarafından en çok arzulanan ve gelmesi beklenen müşterilerdir. Çünkü gerçek müşteri satış elemanını fazla uğraştırmaz istediğini alır, ödemesini yapar ve gider. Satış elemanı açısından en kolay kasa kapama yapılabilen müşteridir gerçek müşteri.
Gölge Müşteri: Satış ve pazarlama sektörü için yeni bir kavram sayılabilecek gölge müşteri kısaca bir şey satın almayan ancak alacak kişi adına satın alma veya almama kararı veren kişidir. Gölge müşteri kimdir, neye benzer, ete kemiğe bürünmüş hali nasıldır diye sorarsanız cevap basittir. O kimi zaman müşterinin eşidir, kimi zaman çocuğu, kimi zamansa bir arkadaşı ya da anne babasıdır. Kimi zamansa bambaşka biri veya birileridir. Ancak her zaman esas müşteriyledir. Telkinleri, tavsiyeleri, tecrübeleri ve daha pek çok başka müdahalesiyle esas müşteriyi satın alma kararında tahminlerin çok ötesinde etkilemektedir.
Gizli Müşteri: Satış ve pazarlama sektörünün ürün veya hizmetlerini müşteri ile buluşturduğu süreçlerde gerçek müşteri gibi bulunup, söz konusu süreçleri bizzat yaşayarak deneyimlerini raporlayıp çalıştığı kuruma sunan kişidir. Gizli müşteri kullanımının amacı süreç işleyişlerinin müşteri gözüyle deneyimlenmesi ve iyi ya da kötü yönlerin tespit edilerek sürekli bir iyileştirme yapılabilmesi için veri sağlamaktır. Rakip işletmeler hakkında bilgi alma amaçlıda kullanılabilir. Gizli müşteri para verilen tek müşteri türüdür.
Sözde Müşteri: Asıl amacı alış-veriş yapmak olmayan müşteridir. Bu tür müşterilerin alış-veriş ortamlarında bulunma nedenlerinden bir kaçı biraz dinlenmek, birini beklerken vakit geçirmek, lavabo kullanmak, çalışanlarla muhabbet etmektir. Sözde müşteri her ne kadar alış-veriş yapmasa da mağazada geçirdiği vakit boyunca ürünleri incelediğinden bir gün mutlaka alış-veriş içinde gelecektir. Bu yüzden işleyişi aksatmadığı sürece ona gerçek müşteri gibi davranılmalıdır.
Pareto Müşteri: Bir işletmenin toplam cirosunun %80’nini sağlayan müşteri türüdür. Pareto müşteri türü sayıca az ancak alım hacmi yüksek kişilerden oluşur. Bu müşteri türünün doğru tespiti işletmenin müşteri kazanma ve elde tutma çalışmalarına önemli katkılar sunar. Kısaca pareto müşteri alış-veriş yaptığı yeri ihya eder.
Potansiyel Müşteri: Hali hazırda müşteri olmayan ancak ileriki bir zamanda müşteri olma potansiyeli taşıyan müşteri türüdür. Potansiyel müşteriler daha çok geleceğin yetişkinleri olacak çocuklardır. Örneğin, bazı otomobil firmaları, ilkokul çağındaki çocuklara doğum günü gibi özel günlerde reklam içerikli tebrik kartları göndermektedir. İşletmelerin çoğu da müşterilerinin çocuklarına bir yetişkinmiş gibi davranarak onları önemsediklerini göstererek gelecek adına yatırım yapmaktadırlar.
Erbab Müşteri: Çok özel bir müşteri türüdür. Erbab müşteri ne, nereden, nasıl alınır. Nasıl kullanılır, memnun kalınmazsa nasıl iade edilir gibi satış öncesi, satış ve satış sonrası tüm süreçlerde teorik ve pratik bilgi sahibi olan, aynı zamanda müşteri eğilimleri, ürün özellikleri, satış elemanı davranışları gibi pek çok konuda söyleyecek sözü olan kişilerden oluşur. Almaktan çok aldırırlar. Hem satıcılar hem de müşteriler için adeta ücretsiz danışmanlık yaparlar. Heyecansız sakin tiplerdir. Aceleyle işleri olmaz. Faydalı oldukları kişilerden daha çok mutlu olurlar ve bu işi severek yaparlar.
Yolcu Müşteri: Sılaya dönüyorsa mutlu, gurbete gidiyorsa hüzünlü olan ve yaşadığı bu iki duygu sebebiyle alış-veriş yapma yatkınlığı üst düzeyde bulunan müşteri türüdür. Yolcu müşterinin aldığı ürünlerin çoğu normal şartlarda kendisi için almayacağı hediye veya hatıra türü ürünlerden oluşur. Yolcu müşteri satın alacağı ürünlere gerçek değerinin çok üstünde ödeme yapmayı göze alabilen tek müşteri türüdür.
Cepte Müşteri: Elde tutmak için uğraşılmayan, nasıl olsa bizden başkasına gitmez diye düşünülen, çantada keklik anlayışı ile bakılan müşteri türüdür. Cepte müşteri, aslında işletmeler açısından en tehlikeli müşteridir. Çünkü ilgisizlik hat safhaya ulaşınca sessiz sedasız gider ve bir daha geri dönmez. Giderken de asla yalnız gitmez pek çok kişiyi de beraberinde götürür. Yeni bir müşteri kazanımı için harcanacak para ve zaman göz önüne alındığında işletmelerin kimseyi cepte müşteri olarak görmemesi gerektiği ortaya çıkmaktadır.
Yağlı Müşteri: Aleni olarak kullanılmayan ancak dudaklardaki müstehzi bir gülümseme ile kullanımda olduğu bilinen bir kavram. Genellikle zengin ve parasının hesabını bilmeyen müşteriler için zihinlerdeki karşılıktır. Pareto müşteri ile benzeşmekle birlikte, devamlılığı olmayan bir müşteri türü olarak ondan ayrılır.
Üretici Müşteri: Dolaylı da olsa, satın alma davranışında bulunarak pek çok istihdam sağladıkları ve üretimi teşvik ettikleri için tüm müşteriler üreticidir. Ayrıca müşteri tüketim yaparak, tonlarca atık üreterek yeni bir sektörün doğmasına sebep olarak ve yine binlerce kişiye iş sağlayıcı bir üretimde bulunmaktadır. Üretici müşteri en kapsayıcı müşteri türüdür ve başta satış ve pazarlama sektörü olmak üzere pek çok sektör için adeta bir ab-ı hayattır.